Herontwikkeling Academiesite
De mogelijkheid om een volledig stadsblok te herbestemmen is een kans die architecten maar zelden krijgen – zeker in de context van Vlaamse steden, waar eigendom traditioneel versnipperd is. De transformatie van het bouwblok aan de Academiestraat in Gent vormt zo’n perfecte gelegenheid om stedenbouw en architectuur te combineren. In dit blok in de historische stadskern waren lange tijd de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten en de brandweerkazerne gevestigd, tot zij een tiental jaren geleden naar andere stadsdelen verhuisden. De meeste gebouwen in het blok konden worden gesloopt. Maar de drie historische gebouwen langs de Academiestraat, namelijk het negentiende-eeuwse academiegebouw, brandweerkazerne in rode baksteen uit 1870 en het poortgebouw uit 1871, zijn beschermde monumenten.
Het onlangs voltooide project is het resultaat van een vastgoedoperatie die door sogent en Hogeschool Gent werd opgestart. Bedoeling was om tot een selectie van een team van architecten en een projectontwikkelaar te komen die bereid was het hele gebied op te kopen en er een kwalitatief woonproject met meerwaarde voor de wijk te ontwikkelen. Uit vijftien inzendingen viel de keuze op het voorstel van de Gentse bureaus Robbrecht en Daem architecten, architecten Els Claessens en Tania Vandenbussche, Marie-José Van Hee architecten en Dierendonckblancke architecten, ondersteund door vastgoedbedrijf 3D Real Estate.
De stedenbouwkundige opzet van het project berust op de aanleg van een verkeersvrije binnenstraat op de terreinen waar voorheen een aantal secundaire volumes van de academie en van de brandweerkazerne stonden. Vanaf het poortgebouw aan de Academiestraat doorkruist deze binnenstraat het hele blok in noord-zuidelijke richting, tot aan de Brandweerstraat aan de overkant. De straat wordt zo een stedelijke ‘ruggengraat’ van waaruit de woongebouwen kunnen worden bereikt, hetzij direct dan wel via binnentuinen, binnenplaatsen en steegjes die vanuit deze centrale ruimte uitwaaieren. Elk architectenbureau was verantwoordelijk voor de ontwikkeling van een deel van het complex. De veelheid aan ontwerpers belette niet dat ze samen een sobere en coherente architectuurtaal kwamen die verschillen in detaillering, afwerking en bouwbudgetten toeliet, zonder dat het complex verzandde in een kakofonie van bouwstijlen. Er ging veel aandacht naar de omgang met het architectuurerfgoed van de twee grootste historische panden. Het ontwerpteam wist zowel de typologische als de structurele integriteit van de oude architectuur te behouden, onder meer door naar traditionele materialen en oude bouwtechnieken terug te grijpen, zonder de creativiteit te fnuiken.
Het valt nog te bezien of het project al zijn oorspronkelijke beloften zal inlossen. Aan een aantal beloften is ongetwijfeld voldaan: de algemene architectuurkwaliteit, de zorgzame omgang met de historiek van de site en het gevarieerde woningaanbod. De binnenstraat die door een toegangspoort wordt afgesloten, houdt niettemin het risico in dat de mogelijkheid om het bouwblok te doorkruisen – geen gangbare ervaring in Vlaamse steden – beperkt blijft tot de bewoners. Ook het plan om het sociale woonblok op de hoek van de Brandweerstraat en de Sint-Margrietstraat los te koppelen van de rest van het complex lijkt omstreden. Dit mogen dan noodzakelijke compromissen zijn in projecten met een privéprojectontwikkelaar, ze laten eens te meer blijken hoe kwaliteit vaak afhangt van verschillende en vaak tegenstrijdige belangen en intenties.
- Martino Tattara
Dit project is gepubliceerd in het Architectuurboek Vlaanderen N°15. Allianties met de realiteit
