Zoeken

Audiovisuele bronnen over bouwbedrijf

Visuele getuigen van de bouwnijverheid in het verleden, zoals foto's en films, kunnen soms verhelderend zijn naar werforganisatie, het gebruik van bepaalde toestellen en kunnen ook een idee geven van de zelfrepresentatie van aannemers en bouwbedrijven.

Waar veel 'oud' archief (ouder dan nodig voor de wettelijke aansprakelijkheid) verdwijnt in bouwbedrijven, gebeurt het wel dat foto's bewaard blijven, aangezien ze bruikbaar zijn voor brochures, publicaties of de bedrijfswebsite (geschiedenispagina's). Dergelijk archief wordt in veel bedrijven dan ook eerder door de commerciële dienst of public relations-afdeling beheerd en niet zozeer door een archief- of documentatiedienst.

Les Entreprises Louis De Waele, opslagruimte voor hout, Boulevard Léopold II, Bruxelles, circa. 1900 (Privéarchief Les Entreprises Louis De Waele)
Les Entreprises Louis De Waele, schrijnwerkerij, Boulevard Léopold II, Bruxelles, circa. 1900 (Privéarchief Les Entreprises Louis De Waele)

Foto's

Foto's van bouwwerven komen erg verspreid voor, onder andere in de eigen archieven van bouwbedrijven en in de privéarchieven van architecten, in archieven van opdrachtgevers, in stads- en gemeentearchieven (met name dan met betrekking tot publieke bouwwerven, waarvan de overheid opdrachtgever was). Bij de zoektocht naar dergelijke archieven kunnen dus regelmatig foto's of diacollecties opduiken, al dan niet duidelijk geïdentificeerd of gedateerd.

Heel wat foto's waarop de activiteit van (lokale) aannemers of bouwbedrijven te zien is, kwamen ook terecht in lokale of regionale beeldbanken.

  • Bekijk hier het overzicht van beeldbanken, samengesteld door Heemkunde Vlaanderen. In de beeldbank van Brugge zit bijvoorbeeld een reeks foto's van grote bouw- en infrastructuurwerven van aannemer Henri Verbeure (zoekterm 'Verbeure'). De zoekterm 'aannemer' levert in veel van deze beeldbanken foto's op van lokale aannemers en bouwbedrijven, zowel portretten als werffoto's.
  • Lees, over fotografie en bouwwerven, onder andere: Inge Bertels, 'Picturing construction. Photographical documentation of Belgian construction sites by late nineteenth and early twentieth-century contractors', in: Further Studies in the History of Construction: The proceedings of the Third Annual Conference of the Construction History Society. Cambridge, 2016. pp. 25-36.
  • Lees meer over de tentoonstelling WERF! Foto's uit het Architectuurarchief in de Bibliotheek Permeke in Antwerpen (8 september tot 5 november 2017) en de lezing van Inge Bertels (15 september 2017).
Bouwwerf aannemer Verbeure, Stadsarchief Brugge, Brusselle/Traen BRU001000136 G/B26/6
Franki Foundations, http://www.ffgb.be/Bedrijf/Geschiedenis.aspx?lang=fr-BE

Films

Bedrijven maakten soms hun eigen bedrijfsfilms, ter promotie van hun activiteiten. De Cité Chaillot in Parijs bracht bijvoorbeeld een webtentoonstelling online over de bedrijfsfilms van Buisseron, pioniersfirma in het bouwen met gewapend beton. Ook Belgische firma's maakten bedrijfsfilms, bijvoorbeeld

  • een film van Pieux Franki over de bouwwerf van Résidence Palace 1923-1927 in Brussel (55')
  • Cimenterie (Charles De Keukeleire 1952, 14’) bestaande uit aan elkaar gemonteerde opnamen van een industriële bouwconstructie met staal en spanbeton, die blijkbaar in een havengebied opgezet wordt, door het bedrijf A COR C ANTWERP.
  • Colonnes (Gustave Magnel – 1951 – 11’), een promotiefilm voor spanbeton, gemaakt tijdens de bouw van de Nationale Bank in Brussel (architect Marcel Van Goethem).

Voorbeelden van films met een meer educatieve of voorlichtende inslag zijn

  • Steenen en metsers (Gaston Vernaillen – 1946 – 16’)
  • Bouw van een woning – De ruwbouw (1955 – 39’)
  • Bouwen (Jo de Meester – 1967-1971 – 21’)
  • Doe het veilig: bouw (Greta Deses – 1977] – 5’)

Een kopie van deze films wordt bewaard in het Koninklijk Belgische Filmarchief (Cinematek).

Cinematek brengt ook een dvd-reeks uit met historisch filmmateriaal, waar soms bouwwerfmateriaal op te vinden is.

  • De dvd Antwerpen gefilmde stad (2011) bevat onder andere een reeks filmfragmenten in de rubriek 'transformatie van een stad', waarvan sommige werfbeelden tonen.
  • De dvd Brussel gefilmde stad (2014) bevat fragmenten van de grote infrastructuurwerken voor de noordzuidverbinding en de aanleg van de premetro.

Ook in andere collecties zijn mogelijk dergelijke films te vinden.

  • Een nuttig zoekinstrument met vindplaatsen van audiovisuele bronnen is de gids Biltereyst, Daniël en Vande Winkel, Roel, Bewegend geheugen. Een gids naar audiovisuele bronnen over Vlaanderen, Academie Press, Gent, 2004. (gegevens over contactpersonen en sommige instellingen zijn intussen verouderd, maar de gids is niettemin een goed vertrekpunt)